تماشاگر حرفه ای ، ضامن حیات تئاتر

اشاره : یادداشت زیر به قلم کاظم هژیر آزاد ؛ بازیگر تناتر ، سینما و تلویزیون ، به مناسبت بهار ۹۴ ، در ویژه نامه بهاری هفت گـــــــاه با عنوان ” تقاطع بهار “ ، منتشر گردیده است .

برای دریافت ویژه نامه ” تقاطع بهار “ کلیک کنید .

 تماشاگر حرفه ای :

لفظ تماشاگر حرفه ای را اینجا و آنجا زیاد شنیده ایم و می شنویم اما… تماشاگر حرفه ای به واقع کیست؟ چرا در سراسر جهان در باره آن حرف می زنند و برای تئاتری ها و حیات تئاتر اهمیت دارد؟ چرا می گویند اوست که موجب زنده ماندن تـئاتر است و باید قدر او را دانست و پاس داشت و آموزش و رشد و ارتقا داد؟ چرا مــــی گویند به او نمی توان دروغ گفت؟ یا وجودش در همه جهان  ضامن حیات تئاتر است؟ و . . .

قبل از پاسخ به همه این سوالات بد نیست کمی در باره خصلت اساسی تماشاگر در جهان تئاتر امروز خود صحـــبت کنیم . به تجربه ثابت شده که ما سه گونه تماشاگر داریم .۱- تماشاگر حرفه ای ۲- تماشاگر نیمه حرفه ای و ۳- تماشاگر گذری . تماشاگر نیمه حرفه ای ، در سبد هزینه های خود بخشی را برای دیدن تئاتر مصروف نمی کند و دیدن تـئاتر را اتفاقی ، و بر اســـاس هیـــجانات دفـعی می بیند .

تماشاگر گذری هم تماشــــــاگری است که نسبتی با تئاتر در خود احساس نمی کند و از سر تفنن و وقت گذرانی به تئاتر می آید. مسافران و سربازان و . . . از جمله این تماشاگران هستند .

سخن ما با تماشاگر حرفه ای است که  همه گروه ها از دیر باز به دنبالش هستند و کشورهای دارای تــئاتر با برنامه ریزی های بسیار در پی پرورش آنند. تماشاگر حرفه ای کسی است که به دیدن نمایش عادت دارد و در سبد مصرف خانوار خود مبــلغی را برای دیدن تئاتر کنار می گذارد . هنگامی که نام گروهی را  می بیند یا  می شنود ، چهره آدم های آن گروه جلوی چشمش می آید . نــــمایش خوبی نیست که ندیده باشد . او نمایش ها را با کارنامه ی گروه و آدم هایش دنبال می کند .  هنگامی که گروهــی را می شــناسد ، می داند که آن گروه با چه کسانی سامان یافته است ، با خود می گوید فلانی که در سیمای گذشته اش خوب درخشید ، ببــینم این بار در سیمای تازه چه می کند آیا خواهد توانست این بار هم روی من تاثیر بگذارد ؟ یا کارگردان این بار چه سخنی برای گفتن با من دارد ؟ اگر دریابد که نمایش  خوبی بوده که او از دست داده ، خود را سرزنش می کند . تئاتر برای او یک بار به جهــــــان می آید و می میرد . نام یک بازیگر را نزد او بیاورید ، بی درنگ سیمای آخرین کاری که از او دیده است به یاد می آورد . زیرا روزها و ماه ها چهره ی آن شخصیت در ذهنش مانده است . اگر نمایشی از چند  گروه تئاتری را که دوستشان دارد نبیند خود را سرزنش می کند ، انگار چیز گران بهایی را در زندگی از دست داده است . به سخن بهتر تماشاگر حرفه ای  برای خودش یک کارشناس تئاتر است . او گروه را به خودرویی مانند می کند که تک تک پاره ها و بخش های این خودرو هر کدام کاری انجام می دهند که با کارکرد پایانی آن یکسان نیست ؛ یک بخش لنگ بزند تمام خودرو از جنبش می ایستد . از دریچه چشم او کارگردان ، نویسنده ، بازیگران ، دراماتورژ ، طراح صحنه همه و همه ، پاره هایی هستند که هر کدام نقشی در آفرینش این خودرو به عهده دارند . در این میان نویسنده و کارگردان حکم بنزین ، یا به سخن دیگر جان مایه نخستین به جنبش آورنده خودرو است.

لازمه ایجاد تماشاگر حرفه ای تئاتر ، به مثابه ذخیره معنوی رشد هنر تئاتر ، داشتن هدف و نقشه راه دراز مدت و کوتاه مدت در بستر سیاست فرهنگی است . به عبارت دیگر ، شرط ضروری رشد هنر تئاتر ، منوط به پاسخ صریح به این پرسش اساسی است که آیا ما اساسا وجود و حضور هنر تئاتر را یک  ضرورت اجتماعی تلقی می کنیم تا برای آن نقشه راه کوتاه مدت و دراز مدت ترسیم نماییم یا خیر؟!

درصورت پاسخ مثبت :

نقشه راه کوتاه مدت :

از یکصد و پنجاه سال پیش تا کنون برای رشد هنر تئاتر هزینه های گزاف شده و نیروهای بســـــــــیاری به وجود آمده است که در اختیار ماست . ما می توانیم در راستای سیاست تئاتری کوتاه مدت از آن ها بهره ببریم . بنابراین شایسته است که گفته شود  نقشه راه کوتاه مدت در میدان سیاست فرهنگی صحیح ، بهره مند شدن از ذخایر موجود و آنچه تا کنون برای ایجاد آن هزینه شده است می باشد . تمام ساخته های نرم افزاری و سخت افزاری از دوران گذشته ، دستاورد هنر تئاتر محسوب می شود که نمی توان و نباید نسبت به آن بی تفاوت بود . برای فعال کردن این نیروهای بالقوه نیاز به بودجه است . انجمن بازیگران خانه تئاتر در سال  ۱۳۹۳ تقاضای ده برابر کردن بودجه کل تئاتر کشور را از دولت تدبیر و امید آقای روحانی کرد. اما با یک محاسبه سر انگشتی  می توان تخمین زد که این تقاضا با ملاحظه کاری تخفیف برآورد شده است زیرا برای رشد تئاتر کشور هشتاد میلیونی ما و با داشتن رشد قابل ملاحظه ی نیروی جوان کشور ، حتی افزایش ده برابری هم  بسیار ناچیز است . بنابراین شرط اول پیاده کردن نقشه راه کوتاه مدت ، ارتقای سطح بودجه تئاتر کشور و مهیا کردن بستر اشتغال زایی برای  نیرو های موجود است .

نقشه دراز مدت راه :

آشنا کردن سطوح مختلف شغلی و سنی مانند تولید تئاتر کودک و نوجوان و بردن نمایش های مناسب به محل کار و آموزشی آنان . بردن نمایش های مناسب به محل کار قشر های مختلف اجتماعی از جمله کارگاه های تولیدی و کار خانه ها و روستا ها . در نظر گرفتن آموزش عملی و تئوریک تئاتر در سطوح مختلف سنی در برنامه های وزارت آموزش و پرورش و … می تواند ذخیره مناسب تماشاگر حرفه ای و نیروهای جانشین تولید تئاتر را تامین کند .