عکاس خدامی

نقش مثبت آری ، نقش منفی ...

ابرار سینمایی مورخ ۱۳۷۶/۱۱/۲
 
چرا بازیگران ما از بازی در نقش های منفی اکراه دارند؟ بازیگر پر سابقه ای می گفت : وقتی نقش منفی بازی می کنم ، در بیرون مردم به من چپ چپ نگاه می کنند. حتی آشنایان هروقت به من می رسند ، می پرسند : فلانی چرا این قدر به تو نقش منفی می دهند؟ من ناچار سر به زیر انداخته می گویم : نمی دانم ، حتما قیافه ی من به نقش منفی بیشتر می خورد!! حال دیگر بر سرگرفتن نقش مثبت چانه می زنم!!
چگونه می توان این فکر را از افکار و اذهان عموم زدود و این واقعیت که نقش منفی درست به میزان نقش مثبت اهمیت دارد را به ایشان قبولاند؟
دوستی تعریف می کرد که پدرش پنجاه سال پیش تعزیه خوان بوده و در همین تهران در گروه های تعزیه خوانی به لحاظ فیزیک  و چهره و صدای زمختش  شمر بازی می کرد . البته او خودش هم این نقش را دوست داشت و معتقد بود ثواب بیشتری می برد .هنگام اجرای تعزیه من اغلب در میان تماشاگران شاهد بازی پدرم بودم .می دیدم که هنگام بازی به او فحش می دادند. سنگ و خاک و آشغال به طرفش پرتاب می کردند و او از تیررس مردم فرار می کرد .
 پدرم این ناسزا ها را تحمل می کرد و می گفت در عوض در نامه اعمالش ثواب بیشتری منظورمی شود . یک روز گرم تابستان در ماه محرم ، بعد از تعزیه واقعه کربلا ، پدرم لباس های نمایش را از تن بیرون آورد ، دست مرا گرفت و به طرف خانه براه افتادیم . هنوز دسته های سینه زنی پراکنده نشده بودند . بعد ازظهرگرمی بود . زنی میان سال به دستجات عزاداران و مردم رهگذر آب خنک می داد تا به یاد واقعه کربلا بنوشند ولعنت حق بر یزید کنند .پدرم تشنه بود . دست خود را به سوی زن دراز کرد که پیاله مسین پر از آب را از اوبگیرد. چشم زن که به پدرم افتاد ، فوری آب را پس کشید و گفت :
-         تو شمری ، لعنت برتو ، گم شو من به تو آب بدم ؟!!...
دست پدرم در زمین و آسمان ماند . هنوز بعد از پنجاه سال این صحنه و صورت پدرم و ناسزا های آن زن را فراموش  نمی کنم و جلوی چشمم زنده است . از آن واقعه به بعد به قدر توانم سعی کردم پدرم را وادارکنم که دیگردر تعزیه بازی نکند و یا اگر بازی می کند نقش مثبت (اولیاء) بازی کند .ولی پدرم همیشه در حالیکه سرش را به زیر انداخته بود خنده ای می کرد و می گفت : این ناسزاها را به من نمی دهند به شمر می دهند. هرچه بیشتر فحش بدهند و لعنتم کنند ثواب بیشتری نصیب من خواهد شد و لعنت بیشتری نصیب شمر او این را از ته دل می گفت ، دامنه این بی حرمتی به خانواده نیز کشیده شده بود . وقتی مادرم باکسی حرفش می شد و بگو مگو می کرد ، می گفتند حقا که زن شمری !! پدرم آنقدر  در عقیده خود راسخ بود که حتی استغاثه های مادرم نیز در او موثر نمی افتاد .
 تا آن جا که پیرو خمیده شد ونقش شمر دیگر به او نمی آمد ، شاهد ما جرا صحبت های آقای فخیم زاده  کارگردان مجموعه  ی تنها ترین سردار و بازیگر نقش شمر در این مجموعه که در برنامه " عصر تلویزیون " عنوان می کردند که برخورد های مردم با او بسیار خوب است و علیرغم ایفای این نقش ،  بازتاب منفی بین مردم نداشته است و همه او را به عنوان یک بازیگر قبول کرده اند ن شخصیتی که بازی می شود ، این واقعه ای که دوستم تعریف کرد مال پنجاه سال پیش است . حالا دیگر مردم آن مردم نیستند و بطور قطع و یقین دیگر آن نگاه را به هنرپیشه نقش منفی ندارند ونخواهند داشت. اما با این همه بعضی وقت ها حتی بعضی ازآدم های تحصیل کرده ی ما می گویند سعی کن نقش مثبت بازی کنی ! پس باید این مساله برای مردم روشن شود که نقش منفی و مثبت در واقع برای دراماتیزه کردن آثار نمایشی است و وجود نقش منفی در فیلم مهم و جزء ضروریات است . که بی وجود او حتی فیلم درست نمی شود و جذابیت ندارد.
 یکی از مهم ترین نقش های تربیت مردم در این خصوص بعد از مطبوعات و رسانه های گروهی دیگر ، توجه و بها دادن به نقش های منفی در جشنواره ها است . اکنون که یک ماه بیشتر به برپایی جشنواره شانزدهم فجر نمانده و مسئولین در تدارک برگزاری آن هستند ، بهتر است دراین باره نیز تدبیری بیاندیشند و همچون فستیوال های مهم دنیا نقش روشنگرو قاطعی بازی کنند ، به این طریق که به بهترین بازیگر چه نفش مثبت باشد و چه منفی جوایزی اهدا کنند و در انتخاب بازیگر برتر فقط بازی او را در نظر داشته باشند ؛ تا بازیگران از ایفاء نقش منفی ابا نکنند و مثل آن دوست بازیگر ما که انگار گناهی مرتکب شده سرش را زیر نیاندازد.
 بالطبع برای مردمی هم که این فیلم ها را در اقصا نقاط کشور به تماشا می نشینند و قضاوت و داوری جشنواره را مشاهده می کنند ، نیز مانند نقش مثبت دارای اعتبار هنر ی است .اگر چه منفی و فرعی است و بازی نقش منفی هیچ ربطی به خصال و طینت شخص بازیگر در زندگی ندارد! امید  آنکه هیئت داوری جشنواره شانزدهم چنانکه گفتیم نوع بازی را تنها مد نظر قرار دهند و آن را چه در نقش های منفی و چه مثبت هر دو را جستجو کنند.